9. Hulp door en voor naasten

In hoofdstuk 8 is een scala aan hulpverleningsvormen voor de stemmenhoorder aan bod gekomen. Hierbij, en ook in eerdere hoofdstukken zoals hoofdstuk 5, kwam de belangrijke rol die naasten kunnen spelen, regelmatig ter sprake. In dit hoofdstuk nemen we de steun door naasten (9.1) nader onder loep, met aandacht voor de verschillende perspectieven die voor hen een rol spelen. In onderdeel 9.2 gaat het over naasten en herstel: dat van de stemmenhoorder, maar ook dat van henzelf. De steun voor naasten en de behartiging van hun rechten (door en voor naasten) staan centraal in 9.3.

9.1 Steun door naasten

Wie zijn naasten?

Naasten zijn mensen die dicht bij de stemmenhoorder staan. Dit kunnen familie, de partner, vrienden en vriendinnen zijn, maar bijvoorbeeld ook de buren, collega’s of leden van zijn of haar (sport)club. Als stemmenhoorders een tijdlang begeleiding en/of behandeling in de psychiatrie krijgen worden de medecliënten en lotgenoten vaak ook naasten. Naasten kunnen dus allerlei relaties hebben met de stemmenhoorder. In het geval van familieleden zijn er grote verschillen in de vorm van de relatie die je kunt hebben met een stemmenhoorder. Het is bijvoorbeeld een heel andere situatie als een van je ouders stemmen hoort, of één van je kinderen of je zus of broer.
Ervaringsdeskundige en pedagoge Tineke Nabben schreef over hoe haar ouders haar als kind hebben kunnen helpen:
‘Naast mij in moeilijke momenten
Achter mij bij het maken van beslissingen
Boven mij om me een schop in de goede richting te geven
En indien nodig voor mij om mij te beschermen.’ [325]

Vier perspectieven van naasten

Ypsilon is de vereniging van familieleden en naasten van mensen met psychosegevoeligheid en beschikt over veel deskundigheid op het gebied van steun voor en door naasten. Ypsilon werkt met vier perspectieven waarmee naasten te maken hebben:[326] Het ik-perspectief. Dit gaat over jou als naaste en waar jij tegen aanloopt in de omgang met de stemmenhoorder in je omgeving. Bijvoorbeeld: hoe kun je je eigen grenzen bewaken en aangeven? Hoe kun je goed voor jezelf zorgen? Als de situatie van de stemmenhoorder in je omgeving erg heftig is geweest, moeten naasten er vaak zelf ook van herstellen.
Het jij-perspectief. Dit gaat over het omgaan met en ondersteunen van de persoon. die stemmen hoort. Hoe kun je contact houden met de stemmenhoorder en hoe hou je de relatie gelijkwaardig? Wat helpt wel en wat helpt niet bij het ondersteunen van de stemmenhoorder in je omgeving?
Het wij-perspectief. Dit heeft te maken met je gezin en vriendenkring. Hoe kun je hun uitleggen wat er met jou en de stemmenhoorder gebeurt? Hoe kunnen zij jou ondersteunen als dat nodig is? En maak je genoeg tijd voor hen?
Het zij-perspectief. Dit gaat over het contact tussen jou en de hulpverleners van de stemmenhoorder. Kun je betrokken worden bij de behandeling of begeleiding van de stemmenhoorder? Wat is volgens jou een goede hulpverlener en hoe kun je het beste met de hulpverleners samenwerken?

9.2 Naasten en herstel

Naasten kunnen herstel bevorderen

Als iemand stemmen hoort en daar last van heeft, kunnen zijn of haar naasten veel bijdragen aan het herstel van de stemmenhoorder. We zagen in onderdeel 4.4 dat de steun of het begrip van naasten voor stemmenhoorders soms
al voldoende kan zijn om met het stemmen horen te leren omgaan zonder
dat er verdere hulpverlening nodig is. Ook voor mensen die wel hulp krijgen, kunnen naasten een waardevolle rol spelen bij het herstel van de stemmenhoorder. Zij kennen de stemmenhoorder immers veel langer en beter (en andersom). Naasten hebben soms ook meer contact met de stemmenhoorder dan hulpverleners. In de ggz is de samenwerking met naasten de laatste jaren steeds meer het uitgangspunt geworden. Zo’n samenwerking tussen cliënt, naasten en hulpverlening heet triade ofwel, triadisch werken.

Naasten kunnen herstel belemmeren

In andere gevallen kunnen naasten een bron van problemen zijn of het herstel belemmeren. Dat geldt bijvoorbeeld bij problemen als gevolg van fysiek, emotioneel of seksueel misbruik door naasten, maar ook wanneer naasten uit goede bedoelingen of angst overbezorgd of overbeschermend zijn. In iemands herstelproces kunnen daarnaast allerlei situaties herstelbelemmerend werken, zoals gebrek aan vertrouwen en gevoelens van hopeloosheid bij belangrijke anderen.

Naasten moeten soms zelf ook herstellen

Als een stemmenhoorder allerlei heftige problemen heeft, moeten naasten zelf vaak ook herstellen van de ervaringen die ze met de stemmenhoorder hebben meegemaakt. Daarom is het belangrijk dat naasten goed voor zichzelf blijven zorgen en steun zoeken bij hun eigen naasten of bij professionele hulpverlening wanneer dat nodig is. Als de ggz-instelling waar de stemmenhoorder behandeling of begeleiding krijgt triadisch werkt, kunnen naasten die steun daar krijgen.

Gezamenlijk herstel

Waar stemmenhoorders en vaak ook de naasten ieder voor zich in een herstelproces zitten, hebben zij daarnaast gezamenlijk met een herstelproces te maken: het herstel van de relaties die de stemmenhoorder en de naasten met elkaar hebben, bijvoorbeeld als gevolg van een crisissituatie. In sommige gevallen is er sprake van misverstanden of ruzies. Of er zijn gevaarlijke situaties geweest, waarin naasten een rol kunnen hebben gespeeld bij het aanvragen van een gedwongen behandeling. In sommige gevallen kan het contact (tijdelijk) minder zijn of verbroken worden. Door deze veranderingen in het contact verandert de relatie tussen de stemmenhoorder en de naasten, en wordt een crisis iets waarvan de stemmenhoorder en de naasten gezamenlijk herstellen.
In tijden van crisis kan het contact tussen de stemmenhoorder en de naasten ook verbeteren, waarbij er juist meer begrip en steun ontstaat voor elkaar.
Robin: ‘In de eerste jaren dat ik worstelde met stemmen en veel gedwongen opnames meemaakte, werd het contact met de familieleden en vrienden steeds minder. Veel naasten waren wel vriendelijk, maar begrepen niet goed wat er met mij aan de hand was. Het contact met mijn oudere broer Martin is in die periode juist steeds beter geworden. Hij bleef mij regelmatig opzoeken tijdens mijn opnames en als ik met verlof naar mijn familie en vrienden in Brabant ging, kon ik bij hem overnachten, ook al gedroeg ik me meestal niet echt ‘normaal’. Ook bleven we samen naar muziek luisteren en naar concerten gaan. Het contact met mijn broer heeft mij enorm geholpen om door die moeilijke eerste vier jaar te komen.’

Wat naasten kunnen doen ter ondersteuning

Blijf jezelf. Het is een valkuil om je eigen leven geheel rondom het steunen van de stemmenhoorder in te richten. Blijf de dingen doen die voor jou waardevol zijn en blijf contacten onderhouden met familie en vrienden.

Blijf op een ‘normale’ manier met de stemmenhoorder omgaan. Het is een valkuil om in de hulpverlenersrol te schieten. Daarmee bewijs je jezelf geen dienst en je zet de stemmenhoorder in een hulpbehoevende rol. Blijf zoveel mogelijk op een ‘normaal’met elkaar omgaan. Blijf samen leuke dingen doen.

Zorg goed voor jezelf . Neem genoeg rust, eet gezond en zorg voor een goede balans tussen inspanning en ontspanning. Leer goed met stress om te gaan en stress te voorkomen. Neem de tijd om alles goed te verwerken.

Informeer jezelf over (omgaan met) stemmen horen. Zoek goede informatie, bijvoorbeeld door een boek te lezen, websites te zoeken, voorlichting bij te wonen, in gesprek te gaan met een (familie)ervaringsdeskundige, contact op te nemen met organisaties zoals Stichting Weerklank en de Steunpunten
Stemmen Horen of deel te nemen aan een cursus, bijvoorbeeld de cursus ‘Om- gaan met Stemmen Horen’. Zie hoofdstuk 10.

Besef dat de stemmen voor de stemmenhoorder echt zijn. De stemmen die de stemmenhoorder hoort zijn voor hem of haar echt. Een discussie hierover, kan de stemmenhoorder het gevoel geven dat je hem of haar niet serieus neemt. Ideaal is een situatie waarin de stemmenhoorder en jij je (verschillende) ervaringen, gevoelens en ideeën met elkaar kunnen delen en deze naast elkaar kunnen en mogen bestaan. Wederzijds begrip is belangrijker dan het met elkaar eens te zijn.

Stemmen horen is niet altijd een probleem. In het begin kunnen naasten erg schrikken van het stemmen horen van hun naaste. Stemmen horen komt echter veel voor en in de meeste gevallen is het geen probleem. Er hoeft dus niet meteen een alarmbel af te gaan als iemand vertelt dat hij of zij stemmen hoort. Wel is het goed om alert te zijn als iemand problemen begint te ervaren met de stemmen.

Maak het stemmen horen bespreekbaar. Er bestaan veel misverstanden en taboes (stigma) rondom stemmen horen (zie ook onderdeel 5.8). Daarnaast is stemmen horen een heel persoonlijke ervaring, die te maken kan hebben met gevoelige onderwerpen (zoals trauma of zaken waarover de stemmenhoorder bang of onzeker is, zich schuldig over voelt of zich voor schaamt). Ook kunnen stemmen de stemmenhoorder soms verbieden om het over hen te hebben. Dit kunnen allemaal obstakels vormen voor stemmenhoorders om open over hun stemmen te praten. Het is daarom heel belangrijk om een veilige sfeer te creëren waarin dat wel kan. Dit betekent in de praktijk luisteren zonder oordeel, interesse en medeleven tonen en zorgen dat er geen negatieve gevolgen zijn voor de stemmenhoorder als hij of zij open met je gepraat heeft over de stemmen.

Blijf de stemmenhoorder zien als persoon. Door allerlei problemen kun je de stemmenhoorder steeds meer als een ‘problematisch’, ‘hulpbehoevend’, ‘psychotisch’ of ‘schizofreen’ of als een psychiatrische patiënt gaan zien. Maar los van de problemen blijft de stemmenhoorder een volwaardig persoon met alle kwaliteiten en mogelijkheden die hij of zij heeft, met een eigen mening, eigen regie en eigen verantwoordelijkheden. Respecteer dat.

Hou de hoop levend en vertrouw in het herstellend vermogen. Hoop levend houden is onmisbaar bij herstel (zie hoofdstuk 5). Blijf daarom vertrouwen in het vermogen van de stemmenhoorder om te herstellen en te leren omgaan met stemmen, ook in moeilijke periodes.

Geef de stemmenhoorder de tijd en de ruimte. Herstel en het leren omgaan met stemmen is een proces van de stemmenhoorder zelf. Jij kunt dit niet voor de stemmenhoorder doen. Wel kun je ondersteunen waar dat gewenst is. Soms betekent dat: loslaten en de stemmenhoorder de tijd en ruimte geven om met de stemmen te leren omgaan.

Bespreek of en hoe je kunt ondersteunen. Als je de stemmenhoorder graag wilt ondersteunen, bespreek dan samen hoe dit het beste kan. Het is de kunst om een goede match te vinden tussen wat jij wel en niet kunt en wilt doen en wat de stemmenhoorder wel en niet kan en wil doen. Het is goed om dit regelmatig te bespreken, afspraken erover te maken en deze bij te stellen als één van beiden daar behoefte aan heeft. Geef hierbij zelf duidelijk je behoeftes en grenzen aan en respecteer de behoeftes en grenzen van de stemmenhoorder. Soms betekent dat zelf ‘nee’ zeggen tegen een bepaalde vraag of verzoek en soms betekent het voor jou een ‘nee’ accepteren van de stemmenhoorder. Hetzelfde is van toepassing op jouw rol en betrokkenheid bij een eventuele begeleiding of behandeling van de stemmenhoorder.

Aanwezig zijn. Het kan ook enorm helpend zijn om gewoonweg er te zijn als een stemmenhoorder hier behoefte aan heeft. Bijvoorbeeld door regelmatig op bezoek te gaan tijdens een opname. Bij crisisopnames kunnen naasten soms logeren op de afdeling. Dit heet ‘rooming in’ en het kan soms een dwangmaatregel zoals een separeer voorkomen. Of een stemmenhoorder vindt het in een periode moeilijk om alleen thuis te zijn met de stemmen en kan dan de behoefte hebben om tijdje bij een vertrouwd iemand te zijn. Het hoeft in het contact met de stemmenhoorder niet altijd over stemmen, problemen of oplossingen te gaan. De aanwezigheid en het gezelschap op zich zijn vaak al helpend.

Concrete voorbeelden: hoe je kunt ondersteunen


Als het stemmen horen bespreekbaar is en jullie samen goede afspraken hebben gemaakt over de gewenste vorm van ondersteuning, kunnen naasten verschillende dingen doen. Zo kunnen jullie regelmatig open over de stemmen praten, samen
de stemmen enigszins in kaart brengen zodat er wederzijds begrip ontstaat over wat er in de stemmenhoorder omgaat (zie hoofdstuk 4) of samen realitychecks doen over de stem- men (zie hoofdstuk 6). Als je hebt meegewerkt aan een signa-
leringsplan, (WRAP, alleen voor persoon zelf) kun je aangeven welke signalen je meent te zien en welke de bijbehorende acties zijn die jullie willen ondernemen of je kunt helpen bij het oefenen in copingvaardigheden (hoofdstuk 6). Je kunt de stemmenhoorder ook helpen om goede informatie te zoeken over ondersteuning, begeleiding en behandeling bij stemmen horen (hoofdstuk 8) en waar mogelijk en gewenst hierbij betrokken worden.
Soms kan een stemmenhoorder, zeker na een crisis, ook simpelweg een handje gebruiken bij praktische zaken. Hulp bij een grote schoonmaak, een verhuizing, vervoer naar een ver gelegen afspraak of bij zakelijke dingen kan erg steunend zijn.
…………………………..

Als naaste ervaringskennis opbouwen

Ieder mens gaat op zijn eigen manier om met de dingen in het leven. Als je een stemmenhoorder wilt ondersteunen, is het goed om te leren wat in de praktijk wel en niet blijkt te helpen en dit ook open met de stemmenhoorder te bespreken. Dit leren van ervaringen heet ervaringskennis opbouwen (zie hoofdstuk 5). In dit geval gaat het om ervaringskennis over welke vorm van ondersteuning herstelbevorderend of juist herstelbelemmerend is voor de stemmenhoorder (het jij-perspectief). Je kunt ook ervaringskennis opbouwen over wat jou zelf wel en niet helpt in je eigen (herstel)proces bij het leren omgaan met de situatie (het ik-perspectief).

Zoek steun voor jezelf als je daar behoefte aan hebt

Als iemand in je omgeving stemmen begint te horen en als er daarbij allerlei problemen ontstaan, is het fijn als je terechtkunt bij mensen met wie je er goed over kunt praten en die jou kunnen steunen. Dit kunnen mensen in je omgeving zijn (jouw naasten, het wij-perspectief), maar ook lotgenoten of familie-ervaringsdeskundigen of andere hulpverleners. Trek op tijd aan de bel als je zelf hulp nodig hebt. Hierop zullen we verder ingaan bij onderdeel 9.3.

Betrokkenheid bij begeleiding of behandeling

In 2004 zijn er afspraken gemaakt tussen koepelorganisatie GGZ Nederland en een aantal samenwerkende patiënt- en familieorganisaties. Daarin is het belang van de rol van naasten bij de ondersteuning in het herstelproces vastgelegd. Sindsdien heeft het betrekken van naasten bij de begeleiding en behandeling en het steun bieden aan naasten steeds meer een plek gekregen in de richtlijnen en de visie, het aanbod en de werkwijzen van zorginstellingen. Uit onderzoek blijkt dat goede communicatie en samenwerking tussen cliënt, naasten en hulpverlener kunnen helpen bij het herstelproces van de cliënt. Daarnaast blijkt dat training van naasten zowel het herstelproces van de cliënt kan bevorderen als overbelasting van de naasten kan voorkomen.
In 2016 kwam de generieke module Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek tot stand, waarin goede, up-to-date informatie te vinden is voor alle betrokken partijen.[327]

Triadekaart

In Nederland werken tien instellingen met de door Ypsilon ontwikkelde Triadekaart. Dit is een hulpmiddel waarmee cliënt, de naasten en hulpverleners onderling afspraken kunnen maken. De Triadekaart kan een kapstok zijn om met elkaar in gesprek te gaan, concreet maken wat naasten wel en niet aan
de zorg kunnen bijdragen en duidelijk maken wat naasten zelf aan ondersteuning nodig hebben. Ook wordt zichtbaar welke taken blijven liggen en bij een regelmatige update geeft de informatie uit de kaart een goed beeld van het verloop van het herstelproces.[328]

9.3 Steun voor naasten

Vanuit het ik-perspectief (zie 9.1) hebben naasten soms steun nodig bij zaken waar je als naaste van een stemmenhoorder tegenaan kunt lopen. Zoals hoe je goed voor jezelf kunt zorgen, voor je rechten kunt opkomen en hoe en waar je zo nodig steun kunt vinden. Als je zelf behoefte hebt aan ondersteuning, kun je kiezen uit verschillende opties. Soms kun je steun krijgen bij de instelling waar de stemmenhoorder in je omgeving hulp krijgt. Verschillende instellingen werken met familie-ervaringsdeskundigen die ondersteuning aan naasten kunnen bieden. Verder zijn er landelijke organisaties van naasten die steun kunnen bieden. Sommige organisaties richten zich vooral op informatie geven, andere bieden ook gelegenheid voor naasten om elkaar te ontmoeten en elkaar te steunen. Die laatste vorm van steun kun je zien als een vorm van lotgenotencontact en zelfhulp voor naasten. Als je merkt dat je zelf psychische problemen begint te krijgen, is het van belang om contact op te nemen met je huisarts.

Steun vanuit een instelling die de stemmenhoorder ondersteunt

De generieke module ‘Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek’ geeft informatie over de ondersteuning die zorginstellingen aan naasten kunnen bieden. Het kan zijn dat alle drie de partijen kunnen en willen samenwerken, maar soms wil de persoon geen betrokkenheid van naasten of wil de persoon in kwestie geen hulp en de naasten wel.
In de situatie van samenwerking, zou de Triadekaart ingezet kunnen worden. In de andere situaties kan de instelling de hulpvraag onderkennen en steun bieden, bijvoorbeeld door algemene voorlichting te geven en te voorzien in lotgenotencontact of hiernaar te verwijzen.

Thema’s bij de ondersteuning van naasten

Volgens de generieke module gaat het in de ondersteuning voor naasten om een aantal thema’s: gezien en gehoord worden (erkenning); kennis over de psychische problematiek en gevaar op zelfdoding; informatie over de impact die psychiatrische zorg kan hebben op naasten; verhelderen van de ondersteuningsvraag van de cliënt of naaste; de vrijheid die naasten ervaren om te stop- pen met de ondersteuning; (over)belasting en grenzen aangeven; omgaan met veranderingen en spanningen met de cliënt en andere naasten; rouw; rolverandering en rolwisseling; eenzaamheid en sociaal isolement; communicatie- en oplossingsvaardigheden; informatie over hulpverleningsmogelijkheden en familie- en patiëntenverenigingen; en informatie over relevante wetgeving.

Behoefte aan steun afhankelijk van de relatie van de naaste

De thema’s die naasten bezighouden in het contact met iemand die psychische problemen met stemmen horen ervaart, kunnen nogal verschillen. Als je een ouder bent heb je andere vragen en behoeftes, dan als je een kind bent (dit wordt KOPP genoemd: Kind van een Ouder met Psychische Problemen). Voor een partner spelen weer andere zaken een rol. Hulpverleners moeten hiervoor gevoelig zijn en gepaste informatie, ondersteuning en eventuele doorverwijzing bieden. Een naaste kan baat hebben bij contact met anderen die een vergelijkbare relatie hebben (gehad) met een stemmenhoorder, bijvoorbeeld
in een lotgenotengroep of met een familie-ervaringsdeskundige.

FED: Familie-ervaringsdeskundige

Vergelijkbaar met de ontwikkeling van ervaringsdeskundige tot nieuw beroep in de ggz, ontwikkelt zich de familie-ervaringsdeskundige ook in die richting. In 2012 hebben verschillende organisaties in de sector samen het Landelijke Platform Familie-ervaringsdeskundigen opgericht. Dit platform beschreef de meerwaarde van een FED als volgt:[329]
‘– Een familie-ervaringsdeskundige heeft ervaringskennis opgebouwd op grond van eigen levenservaring met een familielid/verwant met psychische problematiek. Na het doorlopen van een (rouw)proces met verdriet, pijn, verwerking en acceptatie is inmiddels sprake van een hervonden balans. Een familie-ervaringsdeskundige is zich ervan bewust hoe dit proces is verlopen en welke gevoelens en behoeften hierin een rol hebben gespeeld.
– Een FED heeft door scholing tot ervaringsdeskundige de mogelijkheid om de opgedane kennis, ervaring en de ontwikkelde vaardigheden constructief in te zetten om zo het herstelproces van andere familieleden te ondersteunen.
– Een FED kan een schakel zijn tussen familieleden/verwanten en professionals en kan bijdragen aan de verbetering van het welzijn van familie en cliënten. Zo verbetert de kwaliteit van zorg.’

De familie-ervaringsdeskundige kan ten opzichte van de naasten/familie van cliënten dezelfde functies vervullen als de ervaringsdeskundige ten opzichte van de cliënt. Familie-ervaringsdeskundigen kunnen ook een verbindende rol spelen in het bevorderen van een goede samenwerking in de triade.
Binnen de stemmenhoorbeweging is een aantal familie-ervaringsdeskundigen actief. Zo heeft Tilly Gerritsma gepionierd op dit gebied bij de stichting Familie als Bondgenoot. Eén van de facilitators bij de cursus ‘Omgaan met Stemmen Horen’, Anja Schasfort, is net als Tilly naast ervaringsdeskundige ook familie-ervaringsdeskundige.

Ondersteuning naasten bij gespecialiseerde hulp bij stemmen horen

Er bestaan ook enkele gespecialiseerde vormen van hulpverlening bij stem- men horen die ondersteuning bieden aan naasten. De Steunpunten Stemmen Horen bieden informatie en ondersteuning aan naasten door middel van het open spreekuur en de cursus ‘Omgaan met Stemmen Horen’. De HIT-therapie betrekt naasten nadrukkelijk bij de behandeling. (Peer-supported) Open Dialogue is een vorm van behandeling bij onder andere de diagnose psychose, die vanaf het begin van de problemen zoveel mogelijk het hele netwerk erbij betrekt (zie hoofdstuk 8). Andere vormen van hulpverlening bij stemmen horen, bieden vaak voorlichting en wanneer gewenst, de mogelijkheid om betrokken te worden bij de behandeling.

Lotgenotencontact voor naasten

Er zijn in Nederland verschillende mogelijkheden voor naasten van mensen met psychische problemen om elkaar te ontmoeten en elkaar te steunen. Soms gebeurt dit vanuit een zorginstelling en soms vanuit een familie- of naastenorganisatie. Rond stemmen horen organiseren bijvoorbeeld Stichting Weerklank of een Steunpunt Stemmen Horen af en toe bijeenkomsten. Het Steunpunt Stemmen Horen in Den Haag heeft plannen om met een lotgenotengroep voor naasten van stemmenhoorders te starten. Bij Ypsilon draaien regionale groepen voor en door naasten van mensen met psychosegevoeligheid en Labyrint- In Perspectief biedt lotgenotencontact voor naasten van mensen met psychische problemen in het algemeen.

Organisaties van naasten en familie

Weerklank. Stichting Weerklank zet zich landelijk in voor mensen met bijzondere zintuiglijke ervaringen (zoals stemmen horen) en persoonsgebonden overtuigingen. Weerklank biedt ook informatie en ondersteuning aan naasten van mensen met dit soort ervaringen en overtuigingen. Weerklank doet dit via een website, de publicatie van boeken en het tijdschrift de ‘Klankspiegel’, een aantal regionale contactpersonen en het organiseren van bijeenkomsten. Ypsilon. Ypsilon is de vereniging van familieleden en naasten van mensen met psychosegevoeligheid en beschikt over veel deskundigheid en een breed aanbod voor zowel naasten als hulpverleners. In 45 afdelingen organiseren vrijwilligers gespreks- en themabijeenkomsten. Er is het tijdschrift ‘YN’ en een website met een apart gedeelte met uitgebreidere informatie voor leden. Ypsilon biedt voorlichting en trainingen voor naasten, werkt mee aan het familiebeleid in de ggz en ontwikkelt concrete hulpmiddelen, zoals de Triadekaart. Familie Als Bondgenoot. Deze vereniging van naasten richt zich op een gelijkwaardige samenwerking tussen cliënten, naasten en hulpverleners in de psychiatrie. Familie als Bondgenoot doet dit door het trainen van hulpverleners, het delen van ervaringsverhalen van naasten en door het stimuleren van familieparticipatie.
Familievan.nl. Deze website biedt op landelijk niveau informatie aan naasten van mensen met psychische problemen: over cursussen en activiteiten voor naasten, familie-organisaties, over psychische problemen in het algemeen en over het contact met de hulpverlening.
Labyrint-In Perspectief (LIP). LIP komt voort uit de fusie van twee organisaties: Labyrint en In Perspectief. LIP is een voor en door organisatie die zich inzet voor naasten van mensen met psychische problemen, met name mensen die door de situatie overbelast zijn of dreigen te worden. LIP biedt ondersteuning door het aanbieden van lotgenotencontact en familie-ervaringsdeskundige ondersteuning, belangenbehartiging en door het geven van voorlichting.

Belangenbehartiging

Zoals de belangen van cliënten in de ggz behartigd kunnen worden door de Cliëntenraad van een instelling en de cliënt- of patiëntvertrouwenspersoon, hebben sommige zorginstellingen ook een familieraad en een familievertrouwenspersoon.
Familievertrouwenspersoon (FVP). Als naaste kun je met een FVP een vertrouwelijk gesprek aangaan. Je kunt je verhaal doen en vragen stellen. De FVP kan een luisterend oor bieden, informatie en advies geven. Het kan hierbij gaan over psychische problemen in het algemeen, de omgang met iemand in je omgeving die psychische problemen heeft en het contact met de hulpverlening. De FVP kan ook bemiddelen als je het oneens bent met een hulpverlener en ondersteuning bieden bij het indienen van een klacht. Een FVP heeft een onafhankelijke positie. Hij of zij is in de dienst van de Landelijke Stichting Familievertrouwenspersonen.
Familieraad. Bij veel ggz-instellingen is een familieraad actief. De familieraad behartigt de gemeenschappelijke belangen van familieleden van cliënten. Een familieraad is gesprekspartner van de raad van bestuur van een ggz-instelling en kan gevraagd en ongevraagd advies geven over het familiebeleid van de instelling.

[ lees verder in hoofdstuk 10 ]